W polskim krajobrazie gospodarczym, współpraca B2B (Business-to-Business) stała się chlebem powszednim dla setek tysięcy specjalistów. Wielu przedsiębiorców, zwłaszcza w sektorze mikro-, małych i średnich firm, korzysta z tej formy współpracy, ceniąc sobie swobodę i optymalizację kosztów. Umowy B2B stały się również popularnym narzędziem do uproszczonego i korzystnego podatkowo transferu środków ze spółki do jej wspólników, poprzez jej obciążanie kosztami usług tychże wspólników działających jako specjaliści w danej branży.

Nadchodzące miesiące mogą przynieść rewolucję regulacyjną, która postawiłaby pod znakiem zapytania  wiele dotychczasowych umów B2B zawartych z tzw. samozatrudnionymi oraz ich ryczałtowych form rozliczenia w ramach prowadzonych jednoosobowych działalności gospodarczych. Nowe uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) oraz zmiany w ustawach o podatku PIT i CIT, planowane na rok 2026, mają na celu uszczelnienie systemu podatkowego i rynku pracy, co dla przedsiębiorców oznacza konieczność pilnego audytu kontraktów tego typu.

W tym artykule przedstawiamy kluczowe, nadchodzące zmiany w uprawnieniach PIP oraz w podatkach PIT i CIT, które planowane są na 1 stycznia 2026 r. oraz wyjaśniamy, jak przygotować się na tę prawno-podatkową rewolucję.

Projektowana ustawa o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy zakłada znaczące wzmocnienie roli PIP w egzekwowaniu prawa pracy, w tym częściową realizację celów zawartych w Krajowym Planie Odbudowy (KPO).

Charakter Władczy Decyzji Administracyjnej (Decyzja Stwierdzająca Stosunek Pracy)

Najważniejszą planowaną zmianą jest przyznanie organom PIP kompetencji do stwierdzania istnienia stosunku pracy w sytuacji, gdy umowa współpracy została zawarta w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę. Co istotne, rozstrzygnięcia te będą zawierały datę zawarcia umowy o pracę i datę rozpoczęcia pracy – czyli określą skutki wstecz.

Kompetencja ta ma mieć teraz charakter władczy i zostanie przekazana okręgowym inspektorom pracy (OIP), co podkreśla wyjątkową rangę tego środka prawnego.

Wprowadzenie decyzji administracyjnej niesie za sobą następujące skutki:

1. Szybkość i skuteczność: Nowa decyzja ma być skuteczniejszym i mniej czasochłonnym narzędziem usuwania nieprawidłowości niż dotychczasowe powództwa sądowe. W związku z tym, planuje się wykreślenie uprawnienia PIP do wnoszenia powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy, pozostawiając jedynie możliwość uczestnictwa w toczących się już postępowaniach.
2. Natychmiastowa wykonalność: Decyzja OIP podlega natychmiastowemu wykonaniu w zakresie skutków wynikających z przepisów prawa pracy (np. naliczania i wypłaty bieżącego wynagrodzenia, prowadzenia dokumentacji pracowniczej i praw do urlopu) oraz obowiązków w zakresie podatków i ubezpieczeń społecznych powstałych od dnia jej wydania.
3. Wstrzymanie skutków decyzji wstecz: Skutki decyzji w zakresie obowiązków podatkowych i ubezpieczeń społecznych powstałych przed dniem jej wydania są wstrzymywane do dnia upływu terminu na wniesienie odwołania, a w przypadku wniesienia odwołania – do dnia prawomocnego orzeczenia sądu.
4. Ścieżka odwoławcza: Od decyzji OIP przysługuje odwołanie do Głównego Inspektora Pracy (GIP), na którego wniesienie strona ma 7 dni od dnia doręczenia decyzji. Następnie GIP ma
   30 dni na rozpatrzenie sprawy. Od ostatecznej decyzji GIP przysługuje odwołanie do sądu rejonowego (sądu pracy), na które jest jeden miesiąc od dnia jej doręczenia

Wzmocniona Współpraca i Cyfryzacja

Reforma PIP przewiduje także szereg zmian wzmacniających zdolności operacyjne Inspekcji, w tym wymianę danych (PIP, ZUS, KAS) i wzrost kar pieniężnych.

Problem „pozorności stosunku pracy” pojawia się, gdy formalnie zawarto umowę współpracy między dwoma przedsiębiorcami, ale w istocie wykonywana jest ona w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy. Obecnie, środki prawne, jakimi dysponuje PIP, aby przeciwdziałać temu zjawisku, są uznawane za niewystarczająco efektywne.

To, czy dana relacja jest stosunkiem pracy, nie zależy od nazwy umowy, ale od faktycznych warunków jej świadczenia. Kluczowe cechy stosunku pracy, na które będą zwracać uwagę organy, to:

• wykonywanie pracy pod kierownictwem (np. stałe polecenia służbowe),
• w określonym miejscu i czasie wyznaczonym przez podmiot zatrudniający,
• osobiste świadczenie pracy,
• charakter ciągły i powtarzalny (a ryzyko gospodarcze ponosi pracodawca).

Ponadto, na niekorzyść kontrolowanych mogą przemawiać takie okoliczności jak:

• brak uzasadnienia dla rozdziału wynagrodzenia pomiędzy wynagrodzenie z tytułu B2B i powołania w przypadku członków zarządu,
• zawieranie umów B2B na usługi niestanowiące usług profesjonalnych, które w warunkach rynkowych nie miałyby racji bytu,
• wysoki odsetek umów B2B względem umów o pracę, podczas gdy samozatrudnieni i pracownicy wykonują czynności na podobnych zasadach, a jedyną cechą różniącą jest wysokość wynagrodzenia tj. od pewnego progu prym wiedzie B2B;
• przechodzenie z „etatu” na B2B bez jednoczesnej zmiany warunków pracy/zakresu obowiązków i przy wykorzystaniu spółki powiązanej z byłym pracodawcą.

Co czeka przedsiębiorcę, który nie wybroni B2B? Oczywiście powstanie zaległość w PIT oraz ZUS, zatem powstanie również obowiązek uiszczenia odsetek, natomiast warto zwrócić uwagę na aspekt, który nie jest już tak oczywisty – w przypadku obowiązku korekty wstecz, pojawi się również problem w VAT, który uderzy zarówno w podmiot wystawiający faktury (uznane wówczas za tzw. puste faktury), jak i w podmiot, na który te faktury zostały wystawione (brak prawa do odliczenia VAT naliczonego). 

Równolegle do wzmocnienia PIP, Ministerstwo Finansów planuje kompleksowe zmiany mające na celu uszczelnienie systemu podatkowego i ograniczenie schematów optymalizacyjnych, które w ocenie MF „naruszają zasadę sprawiedliwości podatkowej”. Obecnie projekt ustawy, po jego opublikowaniu w połowie września 2025 roku, znajduje się na etapie opiniowania i konsultacji publicznych.

1. Ograniczenie i Uszczelnienie Preferencji Podatkowych (IP Box i Ryczałt)

• IP Box (PIT/CIT) – Wprowadzenie Warunku Zatrudnienia: Preferencyjne opodatkowanie dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej stawką 5% (IP Box) będzie możliwe tylko pod warunkiem zatrudnienia co najmniej 3 osób na pełny etat (przez co najmniej 300 dni w roku podatkowym) lub ponoszenia miesięcznych kosztów wynagrodzeń (dla co najmniej 3 osób) w wysokości stanowiącej co najmniej trzykrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Co istotne, nie będą uwzględniane osoby powiązane z podatnikiem.
• Ryczałt ewidencjonowany – Usługi na Rzecz Podmiotów Powiązanych: Obecnie bardzo popularną i korzystną podatkowo formą transferu środków ze spółki do kieszeni wspólnika spółki kapitałowej jest fakturowanie jej za świadczone usługi w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG). Taki model pozwala spółce zaliczyć fakturę w koszty (obniżając tym samym podatek CIT), a wspólnik płaci od swojego dochodu (przychodu) z JDG podatek według wybranej, często preferencyjnej formy (np. ryczałt 8,5%). Co równie ważne, unika się w ten sposób sformalizowanego procesu wypłaty dywidendy, który wymaga m.in. rocznego oczekiwania na zysk (choć możliwe są wypłaty zaliczek), podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników i wiąże się z podwójnym opodatkowaniem (najpierw CIT w spółce, potem PIT od dywidendy). W odpowiedzi na tę praktykę wprowadzona zostanie 17% stawka ryczałtu na przychody ze świadczenia określonych usług na rzecz podmiotu powiązanego (np. spółki z o.o., w której podatnik jest wspólnikiem), jeżeli wielkość udziałów lub praw przekracza 5%. Ma to zapobiec mechanizmom optymalizacyjnym, gdzie takie usługi są opodatkowane niższą stawką ryczałtu (np. 8,5%), zamiast opodatkowania dywidendy stawką 19%.

2. Uszczelnienie i Doprecyzowanie Innych Przepisów

• Danina Solidarnościowa (PIT) – doprecyzowanie zasad i objęcie dochodów z IP Box: Projekt nowelizacji ma na celu usunięcie wieloletnich wątpliwości interpretacyjnych dotyczących sposobu obliczania podstawy opodatkowania daniną solidarnościową (4% od nadwyżki dochodu ponad 1 mln zł), wprowadzając kluczowe zmiany w art. 30h ustawy o PIT. Nowe przepisy jednoznacznie potwierdzą, że podatnicy mają prawo pomniejszyć sumę dochodów stanowiącą podstawę obliczenia daniny o straty podatkowe z lat ubiegłych, pod warunkiem, że pochodzą one z tego samego źródła przychodów, które jest uwzględniane w podstawie daniny. Najważniejszą zmianą jest jednak poszerzenie katalogu dochodów objętych daniną o kwalifikowane dochody z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (tzw. IP Box), opodatkowane dotychczas preferencyjną stawką 5%. Oznacza to, że dochody te będą wliczane do sumy, od której obliczana będzie danina. Jednocześnie projekt wprost rozstrzyga, że poza wspomnianymi stratami i składkami na ubezpieczenia społeczne, podstawy obliczenia daniny nie będzie można pomniejszyć o żadne inne odliczenia lub pomniejszenia przysługujące w podatku dochodowym

• Estoński CIT – Ukryte Zyski i Wydatki Niezwiązane z Działalnością: Doprecyzowana zostanie definicja ukrytych zysków poprzez eliminację przesłanki związku z prawem do udziału w zysku. Poszerzony zostanie również katalog ukrytych zysków o różnego rodzaju opłaty i należności z tytułu najmu, dzierżawy oraz za świadczenia doradcze, prawne, zarządzania itp.. Wprowadzona zostanie także definicja wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą, zgodnie z którą będą to m.in. wydatki poniesione w innym celu niż osiągnięcie przychodów oraz wszelkiego rodzaju opłaty i należności publicznoprawne o charakterze sankcyjnym.

Oczywiście moglibyśmy godzinami rozprawiać o tym, że proponowane zmiany w efekcie będą uderzały w zasadę swobody umów i nie stanowią odpowiedzi na zapotrzebowanie środowiska przedsiębiorców (gdyby umowy o pracę nie były tak wysoko oskładkowane, a PIT dla lepiej zarabiających nie wynosiłby 32%, wówczas problem mógłby okazać się marginalny), ale wolimy skupiać się na adaptacji do zmieniających się warunków i pomagać naszym Klientom ustawić się „frontem” do nadchodzących zmian.  Natomiast niezależnie od proponowanych zmian, w naszym odczuciu w przypadku każdego przedsiębiorcy, kluczowy jest proaktywny audyt kontraktów.

Checklista pytań kontrolnych pod ryzyko PIP (na podstawie faktycznych warunków świadczenia pracy):

1. Czy kontrahent B2B ma faktyczną swobodę w zakresie czasu i miejsca wykonywania pracy?
2. Czy istnieje podporządkowanie i kierownictwo (np. stałe grafiki, sztywna struktura poleceń) ze strony Twojej firmy?
3. Czy kontrahent B2B może swobodnie wyznaczyć zastępstwo (co jest niemożliwe w przypadku osobistego świadczenia pracy na etacie)?
4. Czy kontrahent ponosi realne ryzyko gospodarcze (np. inwestuje we własny sprzęt, odpowiada za wady, ma możliwość uzyskiwania innych klientów)?
5. Czy umowa B2B nie jest jedynym źródłem przychodów kontrahenta?

Nadchodzące zmiany w 2026 roku stanowią dwa główne wektory uszczelniania w Polsce: wzmocnienie Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie eliminowania „fikcyjnego samozatrudnienia” oraz uszczelnienie kluczowych preferencji podatkowych i mechanizmów optymalizacyjnych (eCIT, ryczałt dla powiązanych).

Ryzyko przekwalifikowania umowy B2B na umowę o pracę może stać się bardziej realne niż kiedykolwiek wcześniej, a konsekwencje finansowe (zaległe składki ZUS, zaliczki PIT, prawa pracownicze) są poważne.

Oczywiście nie wykluczamy scenariusza, w którym ww. nowelizacje nie wejdą w życie, niemniej ignorowanie tego ryzyka jest najdroższą strategią!

Autorzy: Doradca Podatkowy Łukasz Kałużny, Patryk Szymański